نوآوري نظام‌يافته و تحقيق و توسعه بانك‌ها

مقدمه
در دنياي امروزي آنچه موفقيت و يا شكست يك سازمان را رقم مي زند، نحوه تعريف آن سازمان از " تحقيق و توسعه" است. چرا كه يك سازمان مي‌تواند با شيوه‌اي تكميلي و مشاركتي، در امر تحقيق و توسعه بر فناوري‌هايي سرمايه‌گذاري كند كه جاي نسل قبلي فناوري مورد استفاده را مي‌گيرند. در اين شيوه، پيشرفت‌هاي فني از چندين حوزه فناوري كه سابقاً از هم جدا بوده‌ا‌ند با هم تركيب شده و به ساخت فرآورده‌اي مي‌انجامند كه بازارها را متحول مي‌سازد. براي مثال، از پيوند بانكداري و IT، بانكداري الكترونيك بوجود آمد و اين به پيدايش سيستم‌ اينترنت بانك انجاميد.
معمولا" زماني كه بحث از برنامه‌هاي تحقيقاتي مشترك به ميان مي‌آيد، بسياري ترجيح مي‌دهند كه فقط با هم‌رشته‌هاي خود مشاركت داشته باشند؛ اما مشاركت تكنولوژيك، علوم گوناگون را به همكاري تحقيقاتي هدفمند فرا مي‌خواند. اصل " يك سازمان – يك فناوري" مدتهاست كه منسوخ شده و جاي خود را به " يك سازمان – دهها فناوري" سپرده است. اگر سيستم بانكي بخواهد براساس پيوند چندين فناوري شكل بگيرد؛ بايد چشم خود را به روي همه پيشرفتها و نوآوري‌هاي تكنولوژيك، به ويژه در خارج از محيط تخصصي خود باز كند. آنها را با فناوريهاي در حال استفاده خود پيوند داده و محصولات نوآورانه را روانه بازار كند.

ادغام فناوري‌ها
برخي اوقات تعصب بيش از اندازه نسبت به فعاليت‌هاي تخصصي در " تحقيق و توسعه" ، امكان تركيب فناوري‌ها را ناديده مي‌گيرد. اين امر ناشي از دلايل پيچيده‌اي همچون بي‌اعتمادي سازمان‌ها نسبت به نوآوري‌هاي خارجي، دوري جستن از آنچه در داخل سازمان ساخته نشده و بيزاري از دستاوردهاي تحقيقاتي مشترك با ديگران مي‌باشد. ادغام فناوري‌ها، از آن رو كه به جاي جايگزين كردن، تركيب مي‌كند، طرز تفكري متفاوت و مجموعه‌اي از حمايت‌هاي خاص مديريت را مي‌طلبد.
نوآوري نظام يافته( TRIZ) و كسب مزيت هاي رقابتي
براي سازمان‌هايي نظير بانك، هميشه نيروهايي وجود دارند كه مزيت‌هاي رقابتي بازار را تهديد مي‌كنند. لذا مديران علاقمند هستند كه بدانند چگونه با اين تهديدات و فشارها مقابله كنند. معمولا" براي مقابله با چنين تهديدهايي، استراتژي‌هايي به شرح زير ارايه مي گردد:
* رهبري بازار با داشتن كمترين هزينه
* استراتژي ارايه محصولات متفاوت و متنوع
* استراتژي ارايه محصولات خاص براي قسمت كوچكي از بازار
* استراتژي تلاش براي افزايش سهم بازار( كه موجب رشد سازمان مي‌شود)
* استراتژي همكاري با رقبا
* استراتژي نوآوری
* استراتژي بهبود عملیات
* استراتژي مشتری مداري
* استراتژي سرعت عمل بالا
* استراتژي ایجاد مرز )يعني با ارایه محصولات خاص و خلاقانه اجازه ورود رقبا را به بازار خود ندهیم.)
* استراتژي حفظ مشتریان و تامین کنندگان قديمي
* استراتژي افزايش هزينه مراجعه مشتري به رقيب ( ايجاد روشهايي كه مشتري و يا تامين كننده را از رجوع به رقبا تنها براي مسايل مالي منصرف كند.)
در كنار اين راهبردها، بسیاری از سازمانها و شركت‌ها از TRIZ بعنوان یک ابزار براي تقويت مزيت‌هاي رقابتی بهره می‌برند. زيرا TRIZمی‌تواند کمک کند تا فضاي خارج از تخصص کاری‌مان را نیز ببینیم؛ با راه‌حل‌های خوبی که در سایر تخصص‌ها وجود دارد آشنا شویم و از آنها برای حل مشکلاتمان الهام بگیریم.
TRIZ می‌تواند نشان دهد که بازار به کدام سمت می رود و چگونه می توانیم قبل از رقبا به آن برسيم؛ و نشان خواهد داد که چگونه محصول فعلی‌مان را بهبود دهیم، و تشخیص دهیم چه محصولات جدیدی وارد بازار می شوند كه ممکن است محصول فعلی ما را منسوخ کنند .
تاریخچه پیدایش نوآوري نظام يافته (TRIZ)
نوآوری نظام یافته (TRIZ) در سال 1946 توسط یک دانشمند روسی بنام گنریش آلتشولر کشف شد. وی بیش از 400،000 ثبت اختراع را در زمینه‌های مختلف مهندسی مورد بررسی قرار داد. آلتشولر آن اختراعاتی را مطالعه کرد که مؤثرترین راه حل ها را داشتند. از اینجا توانست اصل مسلم خود را بيان کند : تکامل سیستم های مهندسی ، یک فرایند تصادفی نیست و تابع قوانین معینی است.

نوآوري نظام يافته (TRIZ) چيست؟
TRIZ یک جعبه سیاه نیست که همه راه‌حل‌ها را برایمان تهیه کند. TRIZ کمک می‌کند تا فکرمان را در نقاطی متمرکز کنیم که ممکن است راه‌حل یا ایده مناسب در آنجا باشد.
TRIZ فقط برای حل مشکلات نیست؛ بلکه شامل مهارتهایی است که برای سازمان‌ها بسیار ضروری و اثر بخش است. TRIZ با کاهش هزینه‌ها و افزایش منافع، موجب بهبود سیستم‌های موجود می‌شود. TRIZ می‌تواند کمک کند تا بدانيم که چه می‌خواهیم و چگونه به آن دست یابیم. TRIZ می‌تواند به ما کمک کند تا از راه‌حل‌هایی که در ذهن‌‌مان هست پرده برداریم ، و راه‌حلهایی را بیابیم که هرگز از طریق معمول به آن دست نمی یافتیم. TRIZ می‌تواند همه را برای خلاق و نوآور بودن آموزش دهد. TRIZ می‌تواند به ما نشان دهد که بهتر است کدام یک از میلیونها ایده‌مان را دنبال کنيم .
دستيابي به راه حل ها از طريق الگوهای نوآوری
هنگام بررسی اسناد ثبت اختراع، آلتشولر دريافت كه يك مسئله مشابه بصورت تناقضي خاص، بارها در نوآوری‌هاي مختلف و در فناوري‌هاي گوناگون بروز مي‌كند. اين مسئله مخصوصاً وقتي كه به حوزه فناوري خاصي محدود نباشيم مشهودتر است. وي همچنين دريافت بسياري اتفاق افتاده كه يك راه حل مشابه بارها و با فاصله زماني طولاني بكار گرفته مي‌شود. بنابراين اگر به طريقي بتوان راه حل‌هاي پايه‌اي را در دسترس نوآوران قرار داد، اين فاصله‌هاي زماني كاهش خواهند يافت. در نتيجه با مؤثرتر شدن فرايند نوآوري، فاصله زماني بين پيشرفت‌ها نيز كاهش يافته و مرز بين فناورهاي مختلف شكسته خواهد شد.
دانش ايجاد شده توسط اين راه‌حل‌ها را مي‌توان به طريقي كه در شكل زير نشان داده شده سازماندهي كرد: نوآوران مسئله خود را با مسائل استاندارد مطابقت داده، سپس راه‌حل استاندارد مربوط به مسئله كلي را در مورد مسئله خاص خود به كار مي‌برند.

با استفاده از چنين فرايندي، TRIZ آزمايش‌هاي لازمه را كاهش مي‌دهد و مؤثرترين راه حل براي مسئله مورد نظر را كه مستقل از سازماني خاص است، ارائه مي‌كند. روش سنتي ايجاد خلاقيت، تلاش براي پريدن از مسئله خاص به راه حلي خاص است. اين در حالي است كه راه بين مسئله خاص و راه‌حل خاص آن، راهي قابل تكرار نيست و تلاش‌هاي تصادفي بي پاياني براي يافتن آن لازم است. آن راهي كه راه‌حل اصلي مسئله به نظر مي آيد، ممكن است با سالها آزمايش نيز فرد را به مقصد نرساند.
بكار بردن TRIZ در محيط‌هاي غيرفني نظير بانك
تغییر و تحولات گسترده و افزایش رقابت‌های اقتصادی باعث شده است تا شركت‌ها و سازمان‌ها ملزم به اتخاذ تصمیمات و سیاست‌های آینده‌نگرانه‌ای باشند. قطعا" تحقيق و توسعه خلاق نقشی اساسی در زمینه‌ هوشمندی آنها بازی می‌کنند. به همين دليل بسياري از شرکت های بین المللی از TRIZ‌ برای بهبود سیستم ها و حل خلاقانه مشکلات خود استفاده می کنند، كه در شكل زير به برخي از آنها اشاره شده است.

نتيجه‌گيري
امروزه محققين بدنبال استفاده از TRIZ در محيط‌هاي غيرفني نظير بانك‌ها مي‌باشند و نمونه‌هاي بارزي همچون پروژه‌هاي كاربرد TRIZ‌ در مديريت اجتماعي، در مديريت خدمات مشتريان، در مديريت كيفيت، در مديريت آموزشي و اداري، و در صنعت شير مؤيد اثربخشي تحقيقات آنان در حل مشكلات بخش‌هاي گوناگون صنعت مي‌باشد.
ما نيز بعنوان بخشي از جامعه TRIZ ، بدنبال بكاربستن آن در محيط كاري خودمان مي‌باشيم و اميدواريم با ورود اين فناوري در محيط بانك، و صد البته با حمايت‌هاي مديران لايق‌مان، گامي موثر در جهت تعالي و رشد بانك‌مان برداشته باشيم.

تهيه وتنظبم: منصور اسدي و عليرضا كريمي