دانشمندان به توده هي بزرگي از ستاره ها که به دليل نيروي جاذبه کنار هم قرار
دارندن کهکشان (Galaxy) مي گويد.
شيد بدانيد در تقسيم بندي کهکشان ها، آنها را درسه دسته مختلف قرار مي دهند که
عبارتند از مارپيچي (Spiral)، بيضوي (Elliptical) و بي قاعده (Irregular). وجه نام
گذاري آنها طبيعتا" به آنگونه که ين کهکشانها از بيرون ديده مي شوند باز مي گردد.
برخلاف تصور بسياري از ما کهکشان راه شيري (Milk Way) يعني جيي که زمين و منظومه
شمسي جزوي از آن هست بصورت يک روبان نيست، بلکه از نوع مارپيچي مي باشد. هنگامي که
از بيرون به کهکشان راه شيري نگاه مي کنيد ممکن است آنرا بعنوان توده ي از ابر و
يا غبار تعبير کنيد اما آن چيزي نيست جز تعداد غيرقابل شمارش از ستاره ها که بري
چشم قابل رويت نيستند.
راه شيري را تقريبا" مي توان مسطح در نظر گرفت که تنها قسمت مرکزي ين کهکشان کمي
برآمدگي دارد. قطر ين کهکشان چيزي حدود 120 هزار سال نوري بوده و اگر ابرهي پيچي
اطراف آنرا هم در نظر بگيريم ين قطر مي تواند به 300 هزار سال نوري هم برسد.
فاصله خورشيد ما از مرکز کهکشان راه شيري چيزي حدود 30 هزار سال نوري ميباشد و برآوردها نشان مي دهد که حدود 400 بيليون ستاره در کهکشان ما وجود دارد. بري درک عظمت هستي همين بس که تا کنون برآورد دانشمندان از تعداد کهکشان هيي که وجود دارد به عددي حدود 120 بيليون ميرسد.
اختر شناسان ابتدا تصور مي کردند که خورشيد در نزديکي مرکز کهکشان قرار دارد.بعدها دريافتند که مرکز کهکشان بيست و چهار هزار سال نوري در راستي صورت فلکي قوس با ما فاصله دارد.در ضمن يک سال نوري مصافتي است که نور در يک سال طي مي کند و تقريبا شش تريليون کيلومتر(ميليون ميليون)ميل يا نه و نيم تريليون کيلومتر است.با ين سرعت نور خورشيد تقريبا هشت دقيقه طول مي کشد تا به زمين برسد. اگر شما بتوانيد با سرعت نورحرکت کنيد طي يک ثانيه مي توانيد هفت و نيم بار زمين را دور بزنيد.ين سوي کهکشان تا ان سوي ان صد هزار سال نوري فاصله داردکهکشان از يک گوي مرکزي متشکل از ستارگان پير قرمزرنگ ويک صفحه خارجي مسطح حاوي گاز وغبار و ستارگان ابي جوان تشکيل شده است.بخش مرکزي راه شيري بيد بسيار درخشانتر به نظر برسد ولي ابرهي غباري شکل آن را از ديد ما پنهان مي کنند.خورشيد ما درصفحه خارجي در بازو جبارکهکشان قرار دارد.جبار- قنطورس-قوس و برساووش(برساووس)چهار بازوي مارپيچي کهکشان ما هستند.
قسمتهي اصلي کهکشان ما
کهکشان راه شيري ، کهکشاني مارپيچي است که شامل حدود 500 ميليارد ستاره است. ين کهکشان حدود 10 ميليارد سال پيش ، از يک ابر عظيم گاز و غبار تشکيل يافت.در قسمت مرکزي يک هسته برآمده وجود دارد که به آن Bluge گفته ميشود. تراکم جرمي ستاره ها در ين محدوده بسيار بالا مي باشد و سن ستاره هيي که در ين قسمت قرار دارد به بيش از 10 بيليون سال ميرسد. هسته توسط گروهي از دنباله‌هي مارپيچي در برگرفته شده است. ين دنباله‌ها از ستاره‌هي فروزان تازه شکل يافته تشکيل شده‌اند. هسته و قرص کهکشان با هاله‌ي از ستاره‌هيي با طول عمر بسيار زياد ، در بر گرفته شده‌اند.
قطر هسته يک کهکشان در حدود 10000 سال نوري است. قسمت احاطه کننده هسته داري قطري برابر با 100000 سال نوري و ضخامتي برابر با 1000 سال نوري است که شکل گيري آن به اويل پيديش کهکشان راه شيري بر مي گردد شيد چيزي حدود 10 تا 15 بيليون سال پيش. هاله(Halo) کهکشان داري قطري تا 50000 سال نوري است. منظومه شمسي (شامل ابر اوپتيک-اورت) با عرضي برابر با سه سال نوري نسبتا کوچک به نظر ميرسد. خورشيد با سرعتي حدود 220 کيلومتر (135 ميل) در ثانيه ، مرکز کهکشان(Disk) را در مدت زماني حدود 250 ميليون سال دور مي‌زند. تا کنون خورشيد 15 تا 20 دور به گرد هسته کهکشان چرخيده است.علاوه بر اجرام موجود در ين قسمت، توده هيي از گازهي بسيار گرم و يونيزه شده نيز در هاله کهکشان راه شيري موجود هست. مطالعاتي که در باره گردش کهکشان راه شيري انجام شده است نشان مي دهد که جرم ين قسمت بيشتر توسط موادي که بخوبي شناسيي نشده اند و به آنها dark-matter گفته ميشود تشکيل شده است و در کل جرم کلي کهکشان ما را احاطه کرده اند.
ديسک (Disk) قسمت تقريبا" مسطحي است شامل تعداد زيادي ستاره و اجرام آسماني که همراه کهکشان حرکت مي کند. خورشيد و منظومه شمسي نيز در همين قسمت از کهکشان راه شيري قرار دارند که در هر 250 ميليون سال يکبار به دور هسته مرکزي کهکشان راه شيري گردش مي کنند. اغلب اجرامي که در ين قسمت قرار دارند جوان بوده و سن آنها از حدود يک ميليون سال به بالا مي باشد.
گذر صورتهي فلکي از راه شيري
بيرون از راستي راه شيري تعداد بسيار کمي ستاره کم نور وجود دارد. بطوري که درخشش مبهمي نيز از آنها آشکار نمي‌شود. به علت آنکه راه شيري ديره کاملي در سرتاسر آسمان تشکيل مي‌دهد، در هر نقطه روي زمين مي‌توان بخشهيي از آن را ديد. چند صورت فلکي مهم که راه شيري از ميانشان مي‌گذرد، شامل ذات الکرسي ، پرساوس ، ممسک الاعنه (ارابه ران) ، تکشاخ ، بادبان ، صليب ، عقرب ، قوس ، دلو و دجاجه است.
فراواني ميدان ستاره
انبوهترين ميدان ستاره‌ي ، در راه شيري جنوبي قرار دارد که منظر زيبيي در آسيي جنوبي و آفريقيي جنوبي بوجود مي‌آورد. بري رصد کنندگان واقع در نيمکره شمالي ، بهترين حالت راه شيري اواخر تابستان ديده ميشود. هنگامي که دجاجه را بتوان در بالي سر ديد.
ماهيت راه شيري
ما منظره کهکشان عظيم و پرستاره‌ي را که درون آن زندگي مي‌کنيم، به صورت راه شيري مي‌بينيم. در کهکشان ما ، احتمالا صد هزار ميليون ستاره وجود دارد. ما در ميان ين کهکشان هستيم و به همين دليل نمي‌توانيم شکل کلي آن را به آساني تجسم کنيم. در واقع ، کهکشان راه شيري ، شبيه يک چرخ فلک غول پيکر است و دو بازوي پرستاره دارد، که چندين بار به دور بخش مرکزي پيچيده‌اند. طول کهکشان ما 100000 سال نوري است. 30000 سال طول مي‌کشد تا يک پيام راديويي از زمين به مرکز آن برسد. اگر ستارگان کهکشان را با سرعت سه ستاره در يک ثانيه بشماريم، هزار سال طول مي‌کشد.
قسمت نوراني راه شيري
روشن ترين بخش راه شيري در صورت فلکي قوس است. تلسکوپهي راديويي فروسرخ ،
علامتهي پرقدرتي از ين منطقه آشکار مي‌کنند. شيد درمرکز بيظلم کهکشان ما ، يعني
نقطه‌ي در راستي صورت فلکي قوس ، سياهچاله بسيار بزرگي وجود داشته باشد که
آزادانه ستارگان و سياره‌ها را مي‌بلعد و توده انبوهي از آنها را در کنار هم جمع
مي‌کند.
تغيير صورتهي فلکي
چرخش آرام کهکشان ما که در آن بخشهي مرکزي پيوسته از قسمتهي بيروني پيشي مي‌گيرند، به ين معني است که ستارگان نيز بطور مداوم در پهنه آسمان حرکت مي‌کنند. در چند ميليون سال ينده ، منظره صورتهي فلکي در نتيجه ين حرکت بي وقفه ستارگان تغيير حالت خواهد داد.
همسيگان ديوار به ديوار ما
يا همه ستارگان در کهکشان ما جي گرفته اند؟يا کهکشان ما کل جهان را تشکيل مي دهد؟چنين نيست.در نيمکره جنوبي مي توان دو تکه ابر را شب هنگام مشاهده کرد که به نظر مي رسد تکه هي جدا شده ي از راه شيري باشند.انها را ابرماژلاني بزرگ وابر ماژلاني کوچک گويند.ابرهي مزبور به نام فردينان ماژلان اولين اروپيي که آنها را مشاهده کرد ناميده شده اند.انها نيز از تعداد زيادي ستاره کم نور تشکيل شده اند و کهکشانهي کوتوله ي هستند که در فاصله صد و پنجاه هزار سال نوري ما قرار گرفته اند.ابر ماژلاني بزرگ تقريبا داري ده ميليارد ستاره است و ابر ماژلاني کوچک فقط از دو ميليارد ستاره تشکيل شده است.کهکشان ما در مقيسه با انها همچون غولي است.
خانواده راه شيري
کهکشان هي ديگري نيز وجود دارند .به عنوان مثال يک تکه مه مانند کم نور در صورت
فلکي امراه المسلسله(زن به زنجير کشيده شده)وجود دارد.قرنها بود که به وجود ان پي
برده بودند اما آن را چيز مهمي نمي پنداشتند.ولي اختر شناسان در دهه 1920 پي بردند
که ين تکه ابرکهکشاني دور دست است که از کهکشان ما بزرگتر است.نام ين کهکشان
امراه المسلسله است
و با ما دو ميليون و سيصد هزار سال نوري فاصله دارد.
تقريبا بيست و چهار کهکشان ديگر نيز وجود دارند که اکثر انها کوچکند و فاصله آنها
با ما در حدود فاصله کهکشان امراه المسلسله است.آنها خوشه ي از کهکشانها را تشکيل
ميدهند که کهکشانهي گروه محلي نام دارند.ين کهکشانها بر اثر نيروي جاذبه در کنار
هم قرار گرفته اند و در حال گردش به دور يکديگرند.
تهيه و تنظيم : دوستي
منابع : سايت فريا – بلاگ اسکاي – دانشنامه رشد
توضیحاتی درباره ی علت نامگذاری کهکشان راه شیری بدهید
[پاسخ]
کتاب ساختار ستارگان وکهکشان ها /نویسنده :پاول هاچ ترچمه : توفیق حیدرزاده
[پاسخ]
مریخ
[پاسخ]
مطالب بیشتر و جالب تر
[پاسخ]