۴۵ سال پيش در 12 آوريل 1961، زماني كه غرش مهيب موتورهاي قدرتمند راكت حامل وستک۱ سرتاسر پايگاه فضايي بايكنور را در مي‌نورديد، عصر جديدي در تاريخ بشر آغاز شد كه زندگي و فهم بشر از دنياي اطراف را اساساً تغيير داد. در اوج رقابتهاي فضايي دو ابر قدرت زمان، ‌اتحاد جماهير شوروي که پيش از آن نيز تمامي رکوردهاي اوليه تسخير فضا را به خود اختصاص داده بود، بار ديگر گامي بلند برداشت تا نه تنها مردم شوروي را در اين رقابت جهاني سرافراز كند بلکه جهان را وارد عصري تازه نمايد، عصري که انسان توانست قدم از کره خاکي خود بيرون گذارد و براي اولين بار به فراسوي جو زمين سفر کند.

يوري گاگارين، سرنشين خوشبخت اين فضاپيماي تاريخي اولين بشري بود كه به فضا سفر كرد. مدار گرد حامل اولين و معروفترين فضانورد جهان پس از آنكه ۱۰۸ دقيقه با سرعت ۲۷۴۰۰ کيلومتر در ساعت يكبار زمين را دور زد به سلامت به زمين بازگشت و افتخاري بي‌نظير را براي خود و كشورش به ارمغان آورد.
مداري كه يوري گاگارين پيمود، مداري بيضي شكل بود كه حداقل ارتفاع آن 169 كيلومتر و حداكثر ارتفاع آن 315 كيلومتر بود. صفحه اين مدار با صفحه استوا زاويه‌اي 65 درجه‌اي مي‌ساخت تا فرود يوري گاگارين در خاك شوروي تضمين شود.

. زندگي يوري گاگارين … در نهم مارس 1934، يك زوج كشاورز روسي كه در منطقه كلوشينو واقع در حوالي مسكو روي يك زمين مشترك، كشاورزي مي‌كردند، صاحب پسر بچه‌اي شدند كه او را يوري ناميدند. يوري الكسويچ گاگارين سومين فرزند اين خانواده بود كه بعدها فرزند چهارمي نيز به آنها اضافه شد. مادر وي علاقه عجيبي به مطالعه داشت و پدرش نجار ماهري بود. از آنجاييكه پدر و مادر يوري به شدت كار مي‌كردند تا معاش خانواده را تأمين نمايند، خواهر بزرگتر يوري از وي مراقبت مي‌كرد. در خلال جنگ جهاني دوم، خانواده گاگارين نيز مانند بيشتر خانواده‌هاي روسي درد و رنج بسياري را تحمل كردند. دو خواهر و برادر بزرگتر وي در سال 1943 به آلمان برده شدند و تنها پس از جنگ دوباره به وطن بازگشتند.

 معلم يوري خوب به خاطر داشت كه وي دانش‌آموز باهوش و سخت‌كوشي بود و البته بسيار شيطنت مي‌كرد. زماني كه معلم رياضي يوري به نيروي هوايي ارتش سرخ پيوست، آرزويي عميق در قلب اين جوان ماجراجو ريشه دواند. يوري كه مجبور بود زود به كار مشغول شود، كارگاه آهنگري را برگزيد و اندكي بعد او را براي ادامه تحصيل در مدرسه عالي تكنولوژي انتخاب شد. در همان زمان يوري به عضويت كلوپ هوايي درآمد و پرواز با هواپيماي سبك را آموخت. اين تفريح جديد كه قسمت اعظم وقت يوري را اشغال كرده بود، دريچه جديدي در زندگي وي گشود.

 يوري كه سخت تلاش مي‌كرد سرانجام در سال 1955 هر دو رشته را با موفقيت به پايان رساند. علاقه شديد وي به خلباني باعث شد كه پس از پايان تحصيلات وارد مدرسه آموزش خلباني اُرنبرگ شود و در همانجا بود كه با والنتينا گوريچوا، دختر جواني كه در 1957 با هم ازدواج كردند، آشنا شد. زماني كه يوري و والنتينا با هم ازدواج مي‌كردند، يوري نشان (Wing) پرواز با ميگ 15 را دريافت كرده بود. يوري زماني كه مرد بزرگي شده بود، يك خصوصيت ويژه داشت. يوري بسيار كوتاه قد بود، او فقط 157 سانتي‌متر قد داشت. در سال 1960 جستجوي وسيعي براي انتخاب 20 كانديد جهت حضور در برنامه فضايي اتحاد جماهير شوروي آغاز شد. يوري يكي از آن 20 منتخب خوش‌شانسي بود كه تمرينات شديد، وسيع و جديدي را پشت سر گذاشت. در نهايت پس از آزمايشات فراوان پزشكي و فيزيولوژيكي و انجام تمرينات سخت يادگيري بودن در فضا، دو فضانورد باقي مانده بودند: يوري گاگارين و گرمان تيتوف.
حدس زده مي‌شود دلايل انتخاب يوري گاگارين به عنوان اولين فضانورد اتحاد جماهير شوروي و همچنين دنيا، علاوه بر مسائل بدني، آموزشي و تواناييهاي وي براي بودن در فضا به اخلاق و روحيات او نيز وابسته بوده باشد. يوري مرد بسيار متواضع و خوش‌مشربي بود كه علي‌رغم قد كوتاهش در جلسات و ميهمانيها به چشم مي‌آمد. در نقطه مقابل وي، گرمان تيتوف بسيار گوشه‌گير و ساكت بود.

سرانجام در 12 آوريل 1961، يوري گاگارين سوار بر موشك فضاپيماي وستوك1 اولين انساني شد كه مرز فضا را گشود و قدم به دنيايي اسرارآميز نهاد. يوري بسيار مشهور شده بود و يك شبه ره صد ساله پيمود. او به ناگهان از ستواني ساده به درجه سرهنگي ارتقائ پيدا كرد و با سران حزب كمونيست نشست و برخاست مي‌نمود.
اولياي امر زماني كه يوري در مدار زمين بود، اميد كمي به بازگشت وي داشتند و فرض بر اين بود كه يوري در هنگام بازگشت به زمين خواهد مرد. يوري گاگارين پس از اين سفر تاريخي به چهره سرشناس جهان تبديل شد و اتحاد جماهير شوروي از اين چهره استفاده‌هاي سياسي بسياري كرد.
يوري گاگارين سرانجام در ۲۷ مارس ۱۹۶۸، در جريان يک پرواز تمريني با هواپيماي ميگ كه بسيار مورد علاقه وي بود، کشته شد و فرصت آن را نيافت تا براي بار دوم زمين را از مدار و از فراسوي جو آن ببيند. اگرچه همواره نام يوري گاگارين به عنوان نخستين فضانورد جهان ياد مي‌شود اما عقيده كارشناسان بر اين است كه اتحاد جماهير شوروي قبل از يوري دو فضانورد ديگر را نيز به فضا اعزام كرده بود كه متأسفانه هر دو بنا به دلايلي مرده‌اند. حدس زده مي‌شود يكي از اين دو نفر ولادمير ايليوشين پسر طراح معروف هواپيماهاي ايليوشين بوده است كه در اثر تزريق اشتباه به مداري نادرست، هنگام بازگشت در چين به زمين برخورد كرد.
۲۰ سال بعد از پرواز گاگارين به فضا و در همان روز نخستين شاتل فضايي به مدار زمين رفت تا يک بار ديگر جهشي عظيم در پروازهاي سرنشين دار فضايي به وجود آيد. شاتل فضايي كه فضاپيمايي با قابليت چندين بار پرواز را داراست اكنون يكي از اصلي‌ترين فضاپيماهاي ايالات متحده آمريكا محسوب مي‌شود.تقارن اين ۲ رويداد مهم فضايي در 12 آوريل باعث شده است تا در سراسر جهان به ياد‌بود اين دو پرواز تاريخي مراسمي با عنوان "شب يوري" برگزار شود. شما هم مي‌توانيد براي اين شب به‌خصوص برنامه‌اي تدارك ببينيد. در آن صورت فراموش نكنيد كه حتماً برنامه خود را در وب‌سايت رسمي اين مراسم "شب يوري" ثبت كنيد.

 منبع  : Yuri Alekseyevich Gagarin   .

.  شهرام يزدان‌پناه

منبع : بلاگ : http://aerospace-news.persianblog.com